മിത്രാനന്തപുരം ത്രിമൂർത്തി ക്ഷേത്രം
തിരുവനന്തപുരത്തെ കോട്ടക്കകത്തിലാണ് ഈ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം. ഇവിടുത്തെ ശാന്തതയും ശാന്തതയും ഒരു ആശ്രമ അന്തരീക്ഷത്തെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തുന്നു. ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിന് വളരെ അടുത്താണ് ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്
പണ്ട് ഒരു കാലത്ത് ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിന് കീഴിലായിരുന്നുവെങ്കിലും ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ ഭരണത്തിൻ പിന്നീട് ഇത് സ്വതന്ത്രമാക്കിയിരുന്നു.
ഈ ക്ഷേത്രത്തില്‍ ത്രിത്വങ്ങൾക്ക് (ത്രിമൂർത്തിക്കൽ) പ്രത്യേക ആരാധനാലയങ്ങൾ ഉണ്ട്. ബ്രഹ്മാവിന്റെയും വിഷ്ണുവിന്റെയും ശിവന്റെയും നേതൃത്വത്തിൽ സൂര്യനെ പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്നതിനായി മിത്രാനന്ദപുരത്ത് ഒരു വലിയ യാഗം നടത്തി. സൂര്യന്റെ മറ്റൊരു പേരാണ് ‘മിത്രം’. മിത്രാമിനെ സന്തോഷിപ്പിക്കുകയും സന്തോഷിപ്പിക്കുകയും ചെയ്ത സ്ഥലം മിത്രാനന്ദപുരം ആയിത്തീർന്നു, അങ്ങനെ അതൊരു പുണ്യസ്ഥലമായി മാറി. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം ഇപ്പോൾ തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാള്‍ മഹാരാജാവാണ് ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തെ പിഎസ്ടിഡി ബോർഡിൽ നിന്ന് വേർതിരിച്ച് സ്വതന്ത്ര പദവി നൽകിയത്.
പ്രധാന കവാടത്തിലൂടെ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിലേക്ക് പ്രവേശിക്കുമ്പോൾ ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിലെ പുരോഹിതരുടെ വസതി നടപ്പാതയുടെ ഇരുവശത്തും കാണാം,. പുരോഹിതന്മാർ നമ്പികള്‍ എന്നും അവരുടെ വസതി ‘നമ്പി മഠം’ എന്നും അറിയപ്പെടുന്നു. ഒന്നിടവിട്ട മാസങ്ങളിൽ മാത്രമാണ് അവർ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിൽ ആചാരം നടത്തുന്നത് ആയതിനാൽ അവധി ദിനങ്ങൾ മിത്രാനന്ദപുരത്ത് ആചാരങ്ങള്‍ക്കായി ഉപയോഗപ്പെടുത്തി.
രാജ ഭരണ സമയത്ത്, രാജാക്കന്മാര്‍ ഈ ക്ഷേത്രത്തെ നല്ല രീതിയില്‍ സംരക്ഷിച്ചിരുന്നു.
ക്ഷേത്ര നടപ്പാത മൂന്ന് ക്ഷേത്രങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. ആദ്യത്തേത് വിഷ്ണുക്ഷേത്രമാണ്. വൃത്താകൃതിയിലുള്ള മഹാ വിഷ്ണുവിന്റെ ആരാധനാലയം ചെമ്പ് ഷീറ്റുകൾ കൊണ്ട് പൊതിഞ്ഞതാണ്. നാല് കയ്യുകളിലായി ശംഖ്, ചക്രം, ഗദ, താമര എന്നിവ വഹിക്കുന്നു. കലാപരമായി നിർമ്മിച്ച കരിങ്കല്ല് വിഗ്രഹം താരതമ്യേന ഉയരമുള്ളതാണ്. ടൈലുകളാൽ പൊതിഞ്ഞ ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ‘മണ്ഡപത്തിന്റെ’ കാര്യത്തിൽ വാസ്തുവിദ്യാ സൗന്ദര്യമൊന്നും കാണുന്നില്ല. ദിവ്യനെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന വിഷ്ണുവിന്റെ പക്ഷി വാഹനമായ ഗരുഡന്റെ ചിത്രം അത്ര പഴയതല്ല. “മുറജപത്തിനായി വരുന്ന നമ്പൂതിരിമാർ സാധാരണയായി ഈ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിലാണ് താമസിക്കുന്നത്.” ഒരുകാലത്ത് വേദ സ്തുതിഗീതങ്ങളും യാഗ മന്ത്രങ്ങളും ചൊല്ലിയ സ്ഥലമായിരുന്നു അത്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉത്സവം ‘അഷ്ടമി രോഹിണി’ ആണ്.
വിഷ്ണു ക്ഷേത്രത്തിന് സമീപം ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ശിവക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. മണ്ഡപത്തിൽ ശിവന്റെ വാഹനമായ നന്ദിയുടെ വിഗ്രഹം കരിങ്കല്ലിൽ കൊത്തിവച്ചിട്ടുണ്ട്. തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് കോണിൽ ഗണപതി ക്ഷേത്രം കാണാം. പ്രത്യേക ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങൾ നടക്കുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ദിവസമാണ് ‘ശിവരാത്രി’. ‘മഹരുദ്രജപം’ ഈ ദിവ്യന്റെ പ്രിയങ്കരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
ബ്രഹ്മാവിന്റെ ശ്രീകോവിലിലേക്ക് വിഷ്ണുക്ഷേത്രത്തിന് പിന്നിൽ കൂടി നയിക്കുന്ന ഒരു പാതയുണ്ട്. പാതയുടെ ഇരുവശത്തും പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിലെ പുരോഹിതന്മാർ താമസിക്കുന്നു. വലതുവശത്ത് വിശുദ്ധ ജലം അടങ്ങിയിരിക്കുന്ന ക്ഷേത്രക്കുളം. മഹാവിഷ്ണുവിന്റെ മൂന്നാമത്തെ അവതാരമായ വരാഹ മൂർത്തിയാണ് ഈ കുളം നിർമ്മിച്ചതെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നതിനാൽ കുളത്തിലെയും പരിസരങ്ങളിലെയും മണ്ണിൽ ദിവ്യത്വം പ്രയോഗിക്കുന്നു. (പത്മനാഭ ക്ഷേത്രത്തിലെ മണ്ണ് നീര് കോരല്‍ ചടങ്ങിന്, ഈ ക്ഷേത്ര കുലത്തിലെ മണ്ണും ജലവുമാണ് ഉപയോഗിക്കുന്നത്.) ആ കാലഘട്ടങ്ങളെക്കുറിച്ച് ഞങ്ങൾക്ക് ഒരു രേഖയും ഇല്ലാത്തതിനാൽ, ഈ കഥകളെല്ലാം അനുമാനങ്ങളെ അടിസ്ഥാനമാക്കിയുള്ളതാണ്, ഒരുപക്ഷേ, സത്യത്തിന്റെ തെളിവുകൾ അടങ്ങിയിരിക്കാം.
ബ്രഹ്മാവിന്റെ ക്ഷേത്രങ്ങൾ കേരളത്തിൽ മാത്രമല്ല രാജ്യത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളിലും വളരെ അപൂർവമാണ്. അതിനാൽ ഈ ക്ഷേത്രം ഇന്ത്യയുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ഭക്തരെ ആകർഷിക്കുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിൽ ദിവസേന ആചാരങ്ങൾ അനുഷ്ഠിക്കുന്നു. ബ്രഹ്മാവിന്റെ ശിലാചിത്രത്തിന് നാല് കൈകളുണ്ടെങ്കിലും ഒരു മുഖം മാത്രം.
ദേവാലയം ചതുരാകൃതിയിലാണ്. ചെറിയ ഗോപുരത്തിന്റെ ശില്പകല അതിമനോഹരവും പ്രശംസനീയവുമാണ്. ത്രിശൂർ മഠത്തിലെ അംഗങ്ങൾക്കായി താമസിക്കാന്‍ ഇടങ്ങള്‍ ഉണ്ട്.
മുൻപു സ്ത്രീകളെ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രവേശിക്കാൻ അനുവദിച്ചിരുന്നില്ല. എന്നാൽ പിന്നീട്, ചില വ്യവസ്ഥകളിൽ അവരെ ദേവതയെ ആരാധിക്കാൻ അനുവദിച്ചു.
കേരളത്തിലെ ഭൂരിഭാഗം ക്ഷേത്രങ്ങളും സ്ഥാപിച്ച വിൽവമംഗലത്തു സ്വാമിയാറിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി, അദ്ദേഹം വിശ്രമിച്ചു എന്നു കരുതിയ സ്ഥലത്ത് ‘വിൽവമംഗലം കൃഷ്ണ സ്വാമി ക്ഷേത്രം’ ഉണ്ട്.
വിൽവമംഗലം ക്ഷേത്രം എന്നാണ് ഇതിനെ വിളിക്കുന്നതെങ്കിലും, ജീവിതാവസാനം വരെ അദ്ദേഹം ആരാധിച്ചിരുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ വിഗ്രഹം ഇവിടെയാണ് പൂജിക്കുന്നത് എന്നാണ് സങ്കല്‍പ്പം. വൃത്താകൃതിയിലുള്ള ആരാധനാലയവും ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ബലിപീഠവുമുള്ള മനോഹരമായ കൃഷ്ണ ക്ഷേത്രം കാണാൻ വളരെ ആകർഷകമാണ്. ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ശിലാ വിഗ്രഹത്തിന് മുന്നിൽ മിശ്രിത ലോഹത്തിൽ നിർമ്മിച്ച മറ്റൊരു വിഗ്രഹമുണ്ട്. ഈ ചെറിയ വിഗ്രഹമാണ് സ്വാമിയാർ തന്റെ ജീവിതകാലത്ത് ആരാധിച്ചിരുന്നത്, അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിരന്തരമായ കൂട്ടുകാരനായിരുന്നു. ഈ വിഗ്രഹത്തിന്റെ സ്ഥാനത്ത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമാധി സ്ഥലമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ശ്രീ ഗണപതി എന്ന ഉപദേവത ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗത്തും സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു.
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ജന്മദിനമായ ‘അഷ്ടമി രോഹിണി’ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ വലിയ തോതിൽ ആഘോഷിക്കുന്നു.
മൂന്ന് ദൈവങ്ങളുടെ സാന്നിധ്യത്താൽ വിശുദ്ധമാക്കിയതിനാൽ മിത്രാനന്ദപുരം ഒരു പുണ്യ സ്ഥലമാണ്.
Ref: scriptures & Malayala Manorama ; Pic Courtesy: Google Images
തിരുവനന്തപുരത്തെ കോട്ടക്കകത്തിലാണ് ഈ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം. ഇവിടുത്തെ ശാന്തതയും ശാന്തതയും ഒരു ആശ്രമ അന്തരീക്ഷത്തെ ഓർമ്മപ്പെടുത്തുന്നു. ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിന് വളരെ അടുത്താണ് ക്ഷേത്രം സ്ഥിതി ചെയ്യുന്നത്
പണ്ട് ഒരു കാലത്ത് ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം ശ്രീ പത്മനാഭ സ്വാമി ക്ഷേത്രത്തിന് കീഴിലായിരുന്നുവെങ്കിലും ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ ഭരണത്തിൻ പിന്നീട് ഇത് സ്വതന്ത്രമാക്കിയിരുന്നു.
ഈ ക്ഷേത്രത്തില്‍ ത്രിത്വങ്ങൾക്ക് (ത്രിമൂർത്തിക്കൽ) പ്രത്യേക ആരാധനാലയങ്ങൾ ഉണ്ട്. ബ്രഹ്മാവിന്റെയും വിഷ്ണുവിന്റെയും ശിവന്റെയും നേതൃത്വത്തിൽ സൂര്യനെ പ്രീതിപ്പെടുത്തുന്നതിനായി മിത്രാനന്ദപുരത്ത് ഒരു വലിയ യാഗം നടത്തി. സൂര്യന്റെ മറ്റൊരു പേരാണ് ‘മിത്രം’. മിത്രാമിനെ സന്തോഷിപ്പിക്കുകയും സന്തോഷിപ്പിക്കുകയും ചെയ്ത സ്ഥലം മിത്രാനന്ദപുരം ആയിത്തീർന്നു, അങ്ങനെ അതൊരു പുണ്യസ്ഥലമായി മാറി. ക്ഷേത്ര സമുച്ചയം ഇപ്പോൾ തിരുവിതാംകൂർ ദേവസ്വം ബോർഡിന്റെ നിയന്ത്രണത്തിലാണ്. ശ്രീ ചിത്തിര തിരുനാള്‍ മഹാരാജാവാണ് ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തെ പിഎസ്ടിഡി ബോർഡിൽ നിന്ന് വേർതിരിച്ച് സ്വതന്ത്ര പദവി നൽകിയത്.
രാജ ഭരണ സമയത്ത്, രാജാക്കന്മാര്‍ ഈ ക്ഷേത്രത്തെ നല്ല രീതിയില്‍ സംരക്ഷിച്ചിരുന്നു.
ക്ഷേത്ര നടപ്പാത മൂന്ന് ക്ഷേത്രങ്ങളിലേക്ക് നയിക്കുന്നു. ആദ്യത്തേത് വിഷ്ണുക്ഷേത്രമാണ്. വൃത്താകൃതിയിലുള്ള മഹാ വിഷ്ണുവിന്റെ ആരാധനാലയം ചെമ്പ് ഷീറ്റുകൾ കൊണ്ട് പൊതിഞ്ഞതാണ്. നാല് കയ്യുകളിലായി ശംഖ്, ചക്രം, ഗദ, താമര എന്നിവ വഹിക്കുന്നു. കലാപരമായി നിർമ്മിച്ച കരിങ്കല്ല് വിഗ്രഹം താരതമ്യേന ഉയരമുള്ളതാണ്. ടൈലുകളാൽ പൊതിഞ്ഞ ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ‘മണ്ഡപത്തിന്റെ’ കാര്യത്തിൽ വാസ്തുവിദ്യാ സൗന്ദര്യമൊന്നും കാണുന്നില്ല. ദിവ്യനെ അഭിമുഖീകരിക്കുന്ന വിഷ്ണുവിന്റെ പക്ഷി വാഹനമായ ഗരുഡന്റെ ചിത്രം അത്ര പഴയതല്ല. “മുറജപത്തിനായി വരുന്ന നമ്പൂതിരിമാർ സാധാരണയായി ഈ ക്ഷേത്ര സമുച്ചയത്തിലാണ് താമസിക്കുന്നത്.” ഒരുകാലത്ത് വേദ സ്തുതിഗീതങ്ങളും യാഗ മന്ത്രങ്ങളും ചൊല്ലിയ സ്ഥലമായിരുന്നു അത്. ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ ഏറ്റവും പ്രധാനപ്പെട്ട ഉത്സവം ‘അഷ്ടമി രോഹിണി’ ആണ്.
വിഷ്ണു ക്ഷേത്രത്തിന് സമീപം ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ശിവക്ഷേത്രം സ്ഥിതിചെയ്യുന്നു. മണ്ഡപത്തിൽ ശിവന്റെ വാഹനമായ നന്ദിയുടെ വിഗ്രഹം കരിങ്കല്ലിൽ കൊത്തിവച്ചിട്ടുണ്ട്. തെക്ക്-പടിഞ്ഞാറ് കോണിൽ ഗണപതി ക്ഷേത്രം കാണാം. പ്രത്യേക ആചാരാനുഷ്ഠാനങ്ങൾ നടക്കുന്ന ഈ ക്ഷേത്രത്തിലെ പ്രധാന ദിവസമാണ് ‘ശിവരാത്രി’. ‘മഹരുദ്രജപം’ ഈ ദിവ്യന്റെ പ്രിയങ്കരമായി കണക്കാക്കപ്പെടുന്നു.
ബ്രഹ്മാവിന്റെ ക്ഷേത്രങ്ങൾ കേരളത്തിൽ മാത്രമല്ല രാജ്യത്തിന്റെ മറ്റു ഭാഗങ്ങളിലും വളരെ അപൂർവമാണ്. അതിനാൽ ഈ ക്ഷേത്രം ഇന്ത്യയുടെ വിവിധ ഭാഗങ്ങളിൽ നിന്നുള്ള ഭക്തരെ ആകർഷിക്കുന്നു. ക്ഷേത്രത്തിൽ ദിവസേന ആചാരങ്ങൾ അനുഷ്ഠിക്കുന്നു. ബ്രഹ്മാവിന്റെ ശിലാചിത്രത്തിന് നാല് കൈകളുണ്ടെങ്കിലും ഒരു മുഖം മാത്രം.
ദേവാലയം ചതുരാകൃതിയിലാണ്. ചെറിയ ഗോപുരത്തിന്റെ ശില്പകല അതിമനോഹരവും പ്രശംസനീയവുമാണ്. ത്രിശൂർ മഠത്തിലെ അംഗങ്ങൾക്കായി താമസിക്കാന്‍ ഇടങ്ങള്‍ ഉണ്ട്.
മുൻപു സ്ത്രീകളെ ക്ഷേത്രത്തിൽ പ്രവേശിക്കാൻ അനുവദിച്ചിരുന്നില്ല. എന്നാൽ പിന്നീട്, ചില വ്യവസ്ഥകളിൽ അവരെ ദേവതയെ ആരാധിക്കാൻ അനുവദിച്ചു.
കേരളത്തിലെ ഭൂരിഭാഗം ക്ഷേത്രങ്ങളും സ്ഥാപിച്ച വിൽവമംഗലത്തു സ്വാമിയാറിന്റെ സ്മരണയ്ക്കായി, അദ്ദേഹം വിശ്രമിച്ചു എന്നു കരുതിയ സ്ഥലത്ത് ‘വിൽവമംഗലം കൃഷ്ണ സ്വാമി ക്ഷേത്രം’ ഉണ്ട്.
വിൽവമംഗലം ക്ഷേത്രം എന്നാണ് ഇതിനെ വിളിക്കുന്നതെങ്കിലും, ജീവിതാവസാനം വരെ അദ്ദേഹം ആരാധിച്ചിരുന്ന അദ്ദേഹത്തിന്റെ പ്രിയപ്പെട്ട ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ വിഗ്രഹം ഇവിടെയാണ് പൂജിക്കുന്നത് എന്നാണ് സങ്കല്‍പ്പം. വൃത്താകൃതിയിലുള്ള ആരാധനാലയവും ചതുരാകൃതിയിലുള്ള ബലിപീഠവുമുള്ള മനോഹരമായ കൃഷ്ണ ക്ഷേത്രം കാണാൻ വളരെ ആകർഷകമാണ്. ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ശിലാ വിഗ്രഹത്തിന് മുന്നിൽ മിശ്രിത ലോഹത്തിൽ നിർമ്മിച്ച മറ്റൊരു വിഗ്രഹമുണ്ട്. ഈ ചെറിയ വിഗ്രഹമാണ് സ്വാമിയാർ തന്റെ ജീവിതകാലത്ത് ആരാധിച്ചിരുന്നത്, അത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ നിരന്തരമായ കൂട്ടുകാരനായിരുന്നു. ഈ വിഗ്രഹത്തിന്റെ സ്ഥാനത്ത് അദ്ദേഹത്തിന്റെ സമാധി സ്ഥലമാണെന്ന് വിശ്വസിക്കപ്പെടുന്നു.
ശ്രീ ഗണപതി എന്ന ഉപദേവത ക്ഷേത്രത്തിന്റെ വടക്കുപടിഞ്ഞാറൻ ഭാഗത്തും സ്ഥാപിച്ചിരിക്കുന്നു.
ശ്രീകൃഷ്ണന്റെ ജന്മദിനമായ ‘അഷ്ടമി രോഹിണി’ ഈ ക്ഷേത്രത്തിൽ വലിയ തോതിൽ ആഘോഷിക്കുന്നു.
മൂന്ന് ദൈവങ്ങളുടെ സാന്നിധ്യത്താൽ വിശുദ്ധമാക്കിയതിനാൽ മിത്രാനന്ദപുരം ഒരു പുണ്യ സ്ഥലമാണ്.
Ref: scriptures & Malayala Manorama ; Pic Courtesy: Google Images
0 Comments